ГЎЗАЛ АХЛОҚ – ИНСОННИНГ КЎРКИ

Ислом таълимотининг ўзагида  фидойилик, ростгўйлик каби гўзал ахлоқ   ва фазилатлар ётади. Инсон Пайғамбаримизнинг ҳаёт йўллари ва таълимотларидан илҳом олиб, ислом тафаккури ва амалиётида ахлоқий мукаммалликнинг аҳамиятини ўрганади. Аллоҳ таоло кўпларга бойлик ато этиши мумкин бўлса-да, дин ва ахлоқнинг ҳақиқий неъматларини Ўзи севган кишилар учунгина ҳадя этади. Бу концепция Исломда ахлоқий хулқ-атворга берилган қийматни эътироф этиб, уни моддий муваффақиятдан устун эканини таъкидлайди.

Дарҳақиқат, Ислом динининг пойдевори гўзал хулқ ва ибратли ахлоқ асосида қурилган бўлиб, нафақат диний маросимларни, балки мусулмон ҳаётининг барча жабҳаларини шакллантиради. Ахлоқий юксакликка эътибор қаратилишида асосий омил пайғамбаримизнинг сийратларини ўрганмоқ ҳисобланади. Қуръони карим   у зотнинг ибратли феъл-атворидан гувоҳлик бериб, “буюк хулқ соҳиби” деб таърифлайди. “Ва албатта, сен улкан хулқдасан”. (68:4). Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилишларича, пайғамбаримизнинг одоблари Қуръон таълимотларининг жонли тимсоли бўлган. Қуръони карим  оятлари  ва сийратлари ўртасидаги бу уйғунлик инсоният учун беқиёс намунадир.

Киши Пайғамбар алайҳиссаломнинг гўзал хулқларига тақлид қилишга даъват этилади. Бу тақлидга оддий тақлиддан фарқли равишда маънавий юксалиш ва Аллоҳга яқинлик йўли сифатида қаралади. Ислом тафаккурида инсоннинг қадр-қиммати унинг ташқи кўриниши ёки моддий муваффақиятига қараб эмас, балки унинг хулқ-атвори ва ички маънавиятига қараб баҳоланади. Бу нуқтаи назар инсон эътиборини ташқи тузоқлардан узоқлаштириб, олижаноб ва эзгу фазилатларни тарбиялашга ундайди. Гўзал ахлоқнинг аҳамияти шундан иборатки, у кенгроқ ижтимоий муносабатларга таъсир қилиш учун шахсий ривожланишдан ташқарига чиқади. Исломда яхши тарбия, ахлоқий мукаммалликнинг ҳал қилувчи роли ҳақида  кўплаб манбаларда таъкидланган. Юксак  мавқега эга бўлганлар ўзларининг одоблари билан жамоаларининг ахлоқий манзарасини шакллантиришга, яхши хулқ-атвор билан  намуна  бўлишга чақирилади. Шахслараро муносабатларда мулойимлик ва вазминликка урғу берилгани, айниқса, диққатга сазовордир. 

Ислом таълимоти, айниқса, болаларни тарбиялаш ёки низоларни ҳал қилишда беҳаё сўз ёки зўравонлик ишлатишни ман этади. Аксинча, дин барча муносабатларда сабр-тоқат, бир-бирини тушуниш ва меҳрибонликни тарғиб қилади. Пайғамбаримиз мулойимлик намунаси сифатида танилганлар, ҳеч қачон бошқаларга зарар бермаганлар,  ҳатто қийинчиликларга қарамай қасос олмаслик билан машҳур бўлганлар. Киши шу ғояларни ўзида мужассамлаштиришга интилар экан, ўзини гўзал одоб-ахлоқ билан безашга ва чиройли  муомала қилишга даъват қилинади.

Хулоса ўрнида айтиш лозимки, динимиз  ахлоқ ва ҳалолликка алоҳида урғу беради. Исломнинг асоси яхши хулқ ва намунали ахлоқдир. Пайғамбаримизнинг одоблари Қуръони каримда мақтаб ёдга олингани бизга намунадир. Мусулмонлар Пайғамбарнинг яхши хулқига эргашишга буюрилган. Исломда инсон ташқи кўриниши билан эмас, балки гўзал хулқи ва ички маънавияти билан баҳоланади. Ота-оналар, ўқитувчилар ва раҳбарларда яхши хулқнинг аҳамиятли экани яна бир бор таъкидланади. 

Яхши одоб билан безаниш ва бошқаларга меҳрибон бўлишимиз энг гўзал ахлоқий фазилатлардан бири эканини доимо ёдда тутиб, гўзал ахлоқ билан безаниш барчамизга насиб этсин!

Ф. Худойназаров – Имом Термизий халқаро 

илмий-тадқиқот маркази илмий ходими