18.08.2023

TERMİZİ HADİSLERİN FEN VE EĞİTİMDEKİ ÖNEMİ

Birçok ortaçağ bilgini, çeşitli bilim alanlarında seküler bilimlerin yanı sıra dini bilimlerin gelişimine yakından ilgi gösterdi. Zaten toplumun gelişmesinde, insanların mükemmelleşmesinde ve dünya görüşlerinin oluşmasında dini ilimler özel bir rol oynamıştır.

Dünya çapında önemli eserler meydana getiren büyük âlimlerden biri de ünlü hadis âlimi Ebu İsa Muhammed et-Termizi'dir. Tam adı Ebu İsa Muhammed ibn Savra ibn Musa ibn ad-Dahhoq as-Sullami (ömrünün sonundaki körlüğünden dolayı al-Dariir olarak da bilinir) ve al-Termizi idi.Müslüman olmayan bir ailede dünyaya geldi. Tanınmış bir Orta Asyalı bilgin ve tarihçi olan Ebu Sa'd Abdülkerim es-Sam'ani (113/1167), El-Ensab adlı kitabında et-Tirmizi'ye, El-Buğî lakabının, Mısır'ın güneyindeki bir köyde vefat ettiği için verildiğini yazmıştır. Böcek (şimdi Sherabad bölgesi). İlköğrenimini aldığı Termez'de gençliğini geçirdi. Örneğin Orta Çağ'da Termez'in Urgenç, Buhara ve Semerkant gibi Orta Asya'nın en gelişmiş şehirlerinden biri olduğu yazılı kaynaklardan ve tarihi eserlerden bilinmektedir. Böyle bir kültürel ortamda büyüyen el-Termizi, küçük yaşlardan itibaren çeşitli bilimlere yoğun bir ilgi duymuştur. Zekası, akıl gücü ve eşsiz yeteneği ile yaşıtlarından ayrılan el-Termizi, özellikle dini ve dünyevi ilimlere, özellikle hadis ilmine ilgi duymuş ve ilmini geliştirmek için pek çok Doğu ülkesine seyahat etmiştir. Özellikle uzun yıllar Irak, İsfahan, Horasan, Mekke ve Medine'de yaşadı. El-Termizi, uzun seyahatleri boyunca çeşitli ilim dallarını - kıraat, ilm-i beyân, fıkıh, tarih ve özellikle küçük yaşlardan itibaren ilgi duyduğu hadis ilmini inceledi. Akıl hocaları arasında İmam Buhari, İmam Müslim, İmam Ebu Davud, Kuteybe ibn Sa'id, İshak ibn Musa, Mahmud ibn Ghaylan ve diğer ünlü hadis alimleri bulunmaktadır. Kaynaklara göre, el-Termizi hadisleri toplamak ve incelemek için her fırsatı kullanmıştır. Yolda, yolculukta ve ayakta iken hocalarından ve râvîlerinden işittiği hadisleri hemen tasdik etmiş ve muntazam bir şekilde kaydetmiştir.

Zamanının önde gelen hadis âlimlerinden biri olarak tanınan el-Termizi, birçok öğrenciye akıl hocalığı yapmıştır. Hadis ilmindeki öğrencileri arasında Makhul ibn el-Fadl, Muhammed ibn Mahmud, Anbar, Hamad ibn Şakir, Abd ibn Muhammed en-Nasafyun, el-Haysam ibn Kulayb al-Shashi, Ahmed ibn Yusuf en-Nesafi ve Abul vardır. Abbas Muhammed ibn Mahbub el-Sevgililer sıralanabilir. Sürgünden dönen el-Termizi, büyük bir muhaddis âlimi olarak yurdunda ün kazandı ve yaratıcı çalışma ve müritlik ile uğraştı. H. 279'da (MS 892) Termez yakınlarındaki Buğ köyünde öldü ve oraya gömüldü.

Yaratıcı ve bilimsel kariyeri boyunca el-Termizi, çoğu doğrudan hadise ayrılmış bir dizi eser yarattı. Gerçek şu ki, İslam'ın sınırları genişledikçe ve ilkelerine dayalı bir toplum geliştikçe, çeşitli yeni fikirlere ve ilkelere olan ihtiyaç arttı. Bu sebeple Hz. Buna göre İslam öğretisinde Kuran'dan sonra en önemli kaynak hadislerdir. İslam alimleri ilk zamanlardan beri hadislerin sıhhatine ve onların güvenilir kaynaklara dayanmasına büyük önem vermişlerdir. Meselâ o tarihten itibaren halk arasında muğlâk, yanlış ve hatta batıl hadisler yayılmaya başlamıştır. Böyle zamanlarda tekrar tekrar kontrol edilerek, muhaddisinin yorulmak bilmeyen çalışmaları sonucunda aslına döndürülür ve yazılı olarak kaydedilir. Sonuç olarak, güvenilir kaynaklara dayanılarak derlenen ve derlenen altı hadis külliyatının (es-sihah as-sitta) müellifleri, büyük İslam alimleri arasında en etkili ve saygın hadis alimleri olarak kabul edilmiştir. . Bu ünlü hadis âlimlerinden biri de İmam el-Termizi'dir.

At-Termizi'nin eserlerinin çoğu günümüze ulaşmıştır. Al-Jami '(Koleksiyoncu). “Eş-şamail en-nebeviyya” (“Peygamberin Özel Fazileti”), “El-ilal fi-l-hadis” (“Hadislerdeki Sapmalar”), “Risâle fi-l-hilaf ve-l-cedal” (“Hadislerde Tartışma”) ve Tarikh (Tarih), Kitab az-Zuhd (Takva Kitabı), Kitabü'l-Esma ve'l-Kuna (İsimler ve Takma İsimler Kitabı) ”) bunların arasındadır. .

Şüphesiz, el-Termizi'nin eserlerinin en ünlüsü, daha önce de belirtildiği gibi, Peygamber (Allaah'ın barış ve nimetleri üzerine olsun) hakkında altı sahih hadis koleksiyonundan biri olan El-Cami'dir. Bu eser, bilimsel literatürde ve kaynaklarda “Al-Jamiʼ al-Kebir” (“Geniş Koleksiyon”), “Al-Jamiʼ as-Sahiyh” (“Güvenilir Koleksiyon”), “Jamiʼ at-Termizi” (“Termizi”) olarak yayınlanmıştır. Collection”), “Sünen at-Termizi (Termizi'nin Sünneti) olarak da bilinir, Peygamber'in (Allah'ın barış ve nimetleri üzerine olsun) hayatı ve çalışması hakkında en önemli kaynaklardan biridir.

At-Termizi'nin en ünlü eserlerinden bir diğeri, bazı kaynaklarda "Ash-shamoil fi shamail an-nabi sallallahu alayhi wasallam" olarak adlandırılan Ash-shamo-il an-Nabawiyya (“Peygamberin Özel Nitelikleri”)'dir. Peygamber (s.a.v.)'in şahsi hayatı, suretleri ve biyografileri, büyük faziletleri ve âdetleri hakkında 408 hadisin kaynağı bu eserdir. Pek çok hadis âliminin Peygamber (s.a.v.)'in faziletleri ve âdetleri hakkında hadisler topladığı ve bu tür hadislerin çeşitli kitaplarda yer aldığı belirtilmelidir. Ancak el-Termizi'nin eserinin avantajı, hadisleri düzenli olarak toplaması, belli bir düzene sokması ve tek bir kitap haline getirmesidir. Muhammed'in hayatı hakkında önemli bir kaynak olarak, Ash-Shamail en-Nabawiyya, uzun zamandır İslam alimlerinin ve araştırmacılarının dikkatini çekmiştir. Arapça yazılmış olan bu eser üzerine çeşitli şerhler de yazılmıştır. Aynı zamanda bu eserin dilinin akıcı ve üslubunun oldukça sade olduğunu belirtmek gerekir. Eserin Farsça ve Türkçeye çevrilmiş olması da büyük ilgiyi göstermektedir.

Ash-Shamail an-Nabawiyyah'ın ilk bölümünde aktarılan hadisler, Peygamber'in (Allaah'ın barış ve nimetleri üzerine olsun) suretlerine, ikinci bölümde aktarılan hadisler ise iç dünyanın tasvirine ayrılmıştır. ve ahlaki erdemler.

Ash-Shamoil an-Nabawiyya'nın 16. yüzyıldan kalma bir el yazması, Taşkent'teki Özbekistan Müslüman Kurulunun kütüphanesinde tutulmaktadır. 1980'de Taşkent'teki Din Kurulu'nun emriyle, Ash-Shamail an-Nabawiyya'nın el yazması, Orta Asya ve Kazak Müslüman Diyanetinin eski başkanı merhum Müftü Ziyovuddin Khan ibn Eshan Babakhan'ın kısa bir önsözüyle ofset olarak yayınlandı. Yazı tahtası.

Ash-Shamail an-Nabawiyya, son yıllarda Taşkent'te birkaç kez yayınlandı. Ayrıca bilim adamının 1200. yıl dönümü (1990) vesilesiyle gazete ve dergilerde onun hakkında birçok yazı yayımlandı.

Kısacası, büyük hemşehrimiz Ebu İsa Muhammed et-Termizi bize zengin ve büyük bir bilimsel miras bıraktı. Ne yazık ki bu değerli miras henüz Cumhuriyetimizde yeterince araştırılmamıştır. Genel halk da hayatı ve işi hakkında çok az şey biliyor.

Mahliyoxon Munavvarxonova Muzaffarxon kızı

Namangan Eyalet Üniversitesi öğrencisi

Referanslar: