Жаннат оналар оёғи остида

Оналарни ҳурмат қилиш, уларга меҳр-мурувват кӯрсатиш ҳақида, буюк мутафаккир Алишер Навоий ҳазратлари:
“Оналарнинг оёғи остидадир
Равзаи жаннату жинон боғи.
Равза боғи висолин истар эсанг
Бўл онанинг оёғин туфроғи”, деб ғазал битганлар.

Оналар фарзандлар тарбиясида ҳал қилувчи , жуда масъулиятли шахслардир. Боланинг жамиятдаги тарбиясига онанинг тарбия ва ўгитлари катта таъсир кўрсатади. Ҳатто кексаликда ҳам одамлар оналари ҳақидаги хотираларни эслайдилар. Оналар жамият тарақиётида масъулиятли шахс ҳисобланадилар, чунки уларнинг фарзандларига берадиган таълимотлари жамият келажагини юксак даражада шакллантириши мумкин.

Оналар кўпинча ўз фарзандлари билан узилмас алоқани ривожлантирадилар, бу уларни бола учун  энг яхши дўстларга айлантиради. Бу алоқа одатда болаликдан бошланади ва шуни таъкидлаш керакки, она ўз фарзандининг эҳтиёжлари ва ҳис-туйғуларини сўзларга муҳтож бўлмасдан тушуниши мумкин. Бу алоқа оталар такрорлай олмайдиган ҳол бўлиб, ўзига хос муносабатдир.

Оналар оиланинг асосий таянчи деб эътибор қилинади. Оила аъзолари она билан ўз ҳис-туйғуларини очиқчасига баҳам кўришлари мумкин, чунки у ишончли сирдошдир. Она ва унинг боласи ўртасидаги мустаҳкам алоқа сабабли, бола қўрқмасдан деярли ҳар қандай сирни у билан баҳам кўради. Оналар ўзларининг кечиримли табиати билан машҳур, ҳатто боланинг хато ёки инқироз даврида ҳам, улар ҳеч қандай эътироз билдирмай қулоқ солиб, ёрдам беришлари таҳсинга лоиқдир.

Имом Бухорий ривоят қилган ҳадисда, Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Бир киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб: “Эй Аллоҳнинг Расули! Яхшилик қилишимга энг ҳақли одам ким?” деди. “Онанг”, дедилар. “Кейин ким?” деди. “Онанг”, дедилар. “Кейин ким?” деди. “Онанг”, дедилар. “Кейин ким?” деди. “Кейин отанг”, дедилар”, дейилган.[1]

Бу ҳадиси шариф оила ришталарининг аҳамияти ва ота-онага қандай ҳурмат кўрсатиш лозимлиги ҳақида катта эслатмадир. Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламдан яхшилик қилишга ким кўпроқ ҳақли, деб сўралганда, “Онанг” деб жавоб берганлар. Кейин бу жавобни уч марта такрорлаб, онага меҳрибон ва эътиборли бўлиш муҳимлигини таъкидладилар. Сўнгра Пайғамбаримиз отага ҳам шундай ҳурмат ва меҳр кўрсатиш кераклигини эслатиб ўтдилар. 

Ҳадисда оилавий муносабатларнинг аҳамияти, уларни қандай тарбиялаш ва ҳурмат қилиш кераклиги ҳақида сўз боради. Ҳадисда ота-оналар бизни деб, кўп хизмат қилганлари учун уларга ҳурмат ва меҳр-мурувват кўрсатилиши лозимлиги эслатиб ўтилган. Шунингдек, бу ҳадис ота-онамизга қилаётган яхшилигимизни кўз-кўз қилмаслигимиз, уларнинг биз учун қилган барча меҳнатларига меҳр ва миннатдорчилик билдиришимиз лозимлигини билдиради. 

Пайғамбаримизнинг ушбу ҳадисдаги сўзлари ота-онамиз билан яхши муносабатда бўлиш муҳимлигини англатади, чунки улар биз билан хурсандчилик ва оғир дамларимизда бирга бӯлганлар, камчилик нуқсонларимизни тӯғирлаб, муваффақиятга эришганимизда қувонганлар, ҳаққимизга дуода бӯлганлар. Уйимизда меҳр-оқибат муҳитини яратишга интилишимиз керак, унда ҳамма ҳурмат ва эътиборда бўлсин. Оила аъзоларимиз хато қилганларида уларни кечиришга ва уларнинг , қарашларини тушунишга ҳаракат қилишимиз керак. Оналаримизни асрашимиз лозим. Шунда, биз оила аъзоларимиз билан мустаҳкам ва соғлом муносабатлар ўрнатишимиз мумкин.

Қуръони Каримнинг бир неча сураларида, ота-онага яхшилик қилмоқлик фарзанд учун вожиб амал экани ҳақида эслатиб ӯтилган. Жумладан, Исро сурасида: “Роббинг фақат Унинг Ўзигагина ибодат қилишингни ва ота-онага яхшилик қилишни амр этди”. (Исро сураси,23-оят) деб марҳамат этади.

Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, ушбу ҳадис ва оятлар фарзандга ота-она қариб қолган вақтда гамхўрлик қилмоғи лозимлигини таъкидламоқда.

 Ота-онага хизмат қилмоқ, уларнинг дуойи хайрларини олмоқ , ҳар бир фарзанд учун катта бахт эканини англашимиз лозим.

Худойназаров Фахриддин - Имом-Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази илмий ходими 

[1] Имом Бухорий: “Саҳиҳ Бухорий”, “Яхшилик қилишга ким ҳақли?” боби, 5971- ҳадис.